Als onafhankelijk gespreksleider was ik 9 dagen lang, 15 bijeenkomsten met Pier Prins (wethouder Loppersum) en Manno Bannink (gebiedsmanager Nationaal Coördinator Groningen) op pad langs alle dorpen van de gemeente Loppersum. Om aan inwoners het Plan van Aanpak Versterking te presenteren en daarover met elkaar in gesprek te gaan. Soms twee bijeenkomsten op een avond. Elk met zo’n 50 tot 500 bewoners. Ruim 2000 in totaal. Boos. Ongerust. Murw. Verdrietig. Vertwijfeld. Pislink. Het vertrouwen in hun overheid volledig zoek. De meeste van die bijeenkomsten verliepen goed, soms ging het even langs de rand. Niet zo gek ook, want de boodschap die beiden brachten was een lastige, die bovendien meer vragen oproept dan beantwoordt. Komt er tempo in de versterkingsopgave? Is er een eenduidige werkwijze? Is er goede afstemming tussen schadeafhandeling en versterkingsaanpak? Nee, échte helderheid over de aanpak konden ze niet geven. Nee, zicht op volledige financiering van de ambities was er nog niet. Inderdaad, het computermodel dat de nieuwe prioritering regelt is verre van ideaal. Nee, het risicoprofiel zegt niets over schade of veiligheid. Klopt, het kan best zijn dat uw dossier weer onder op de stapel ligt. Nee, de minister is er niet zelf om het uit te leggen...En ook: we hebben er als lokale stuurgroep fors over gediscussieerd. We hadden grote dilemma’s. Moet je dit plan van aanpak wel maken? Kun je daar als gemeentebestuur verantwoordelijkheid voor nemen? Geduldig legden Pier Prins en Manno Bannink avond aan avond uit welke afwegingen ze hadden gemaakt om toch de verantwoordelijkheid te nemen voor dit plan. En tot welke keuzes dat leidt. En hoe ze daar invulling aan willen geven. Terwijl ze wisten dat ze elke avond met een disclaimer moesten beginnen: als de minister ons de capaciteit en de financiën verstrekt. Een beroerde boodschap, zonder duidelijk perspectief. Zeker in zalen waar mensen zelf helemaal geen onderscheid maken tussen schade afhandelen en versterken: we hebben ellende en daar willen we vanaf. Maar zonder dit plan, zo hadden beiden afgewogen, loop je opnieuw risico op forse vertraging. De handdoek in de ring en afwachten? Stoppen, met de vuist op tafel slaan en hopen dat dit werkt? Dat konden ze immers ook niet verantwoorden. Avond aan avond bleven ze trouw aan hun boodschap, geduldig in het gesprek met -heel terecht- een zaal vol boze en verbijsterde mensen. Ze kregen steeds de volle laag. 

En dan toch...Hulde? Hoera? Een diepe buiging? Jazeker! Want hoe hard en kort door de bocht de boosheid soms hun kant uit kwam, beiden bleven geduldig en trouw aan hun verhaal. En hoe boos, verdrietig en verbijsterd hun gehoor ook was, vrijwel alle avonden verliepen respectvol, nagenoeg zonder vervelende uitwassen. Natuurlijk was er harde taal. Logisch! Wat wil je met zo'n dossier. En dat die harde taal er dan soms sterk ongefilterd uitkomt, daar kijkt niemand van op. Beelden in de krant of op social media gaven soms de indruk dat het over het randje ging. Kort door de bocht, dat was het soms, maar de eerlijkheid gebiedt: het ging steeds met open vizier.

Mijn inzet in de reeks bijeenkomsten diende drie doelen: er voor zorgen dat de wethouder en de gebiedsmanager in rust hun verhaal konden doen, er voor zorgen dat alle bezoekers in staat waren om hun vragen te stellen en zorgen te uiten én om te zorgen voor een respectvol verloop. Veertien bijeenkomsten ging dat prima. Maar niet zomaar. Eén keer slaagde dat onvoldoende, toen voerden boosheid en onrust de boventoon. Jammer, want juist dan gaat iedereen ontevreden naar huis. Maar het is geweldig dat het bijna al die keren zo goed ging. Dat mensen bereid en in staat waren om te luisteren en hun zorgen te delen.

Want deze bijeenkomsten zijn lastig voor al die honderden bezoekers. Bewaar maar eens bijna twee uren je geduld en gratie in zo'n dossier. Het is dan verleidelijk om degene tegenover je er als een ongewenste straathond van langs te geven. 

En je zult als bestuurder maar voor zo'n groep moeten staan. Twee weken lang, avond na avond. Natuurlijk sta je daar uiterst ongemakkelijk en schuurt de ellende die op je af komt van alle kanten aan je wezen. Misschien duik je dan wel liever weg en cancel je een deel van die bijeenkomsten omdat je het verhaal zelf ook lastig vindt. Ga je liever het gesprek uit de weg om je verantwoordelijkheid wat te dempen. Manno Bannink en Pier Prins kwamen elke avond met het water voor de dokter. En dat deden ze goed. Heel goed. En dat is ook een groot compliment aan iedereen die er verder bij was. Er werd verantwoording afgelegd door verantwoordelijke mensen, er was aandacht voor de zorgen en tekortkomingen in de opgaven en volop ruimte om daarover te praten. Het ventiel kon even los. Anderen mogen daar van leren, bijvoorbeeld de verantwoordelijke bestuurders die er niet stonden. 

Ik ben er trots op een steentje te hebben kunnen bijdragen aan het verloop van deze ontmoetingen. Dat je toch in al die dynamiek met elkaar zoveel verbinding houdt dat het gesprek respectvol kan zijn. Daar kunnen anderen een puntje aan zuigen, want bij hoeveel discussies over lastige thema's klotsen agressie en onbegrip tegenwoordig niet over de rand? 

Oprecht naar elkaar luisteren en belangstelling hebben voor ieders afwegingen. Dat zijn sleutels. Zolang je een respectvol gesprek kunt hebben is er perspectief en ook dat is een klinkend resultaat. Al die Groningers lieten dat twee weken zien, voor de zaal en in de zaal, dwars door alle oprechte woede heen. Daarmee zijn hun problemen niet opgelost. Maar iedereen is nog heel. Iedereen deed zijn zegje op een manier die past. Iedereen kan in de spiegel kijken en zeggen dat ie z'n best deed. En dat kan morgen weer.

Daarom: Hoera voor Manno. Hulde voor Pier. En een diepe, diepe buiging voor iedereen die er was.

Jaap Jepma

21 december.